Na planie regulacyjnym miasta Kutna z 1826 roku, przy północno – wschodniej pierzei Rynku Zduńskiego, widoczny jest murowany budynek kościelny, dziś już nie istniejący. Był to „dom murowany o czterech izbach dla sług kościelnych” wymieniony w inwentarzu parafii kutnowskiej z 1857 roku, o wymiarach: 15 m długości, 10 szerokości i 2,7 m wysokości i pokryty dachówką karpiówką. Dwa pomieszczenia, po prawej stronie od sieni wejściowej, zajmowane były przez „dziadów kościelnych” i organistę, zaś po lewej stronie były pokoje dla wikariuszy. Do 1821 roku dom dla wikariuszy roku zlokalizowany był na północ od kościoła parafialnego. Był to „dom drewniany o czterech izbach dla Wikaryuszów pobudowany ale ten przez Rząd obalony został a na jego miejsce Poczta wybudowana, na wystawienie wikaryatu w ręku dziedzica Kollatora znajduje się złotych polskich 1899”.
Widoczny na planie Kutna z 1826 roku budynek dla sług kościelnych być może został wybudowany w latach 1773-75. Ówczesny właściciel Kutna były kanclerz Andrzej Zamoyski, realizował wtedy szereg inwestycji budowlanych w Kutnie, w tym nową drewnianą plebanię dla swojego protegowanego, nowego proboszcza kutnowskiego, a późniejszego prymasa Królestwa Polskiego Szczepana Hołowczyca.
Na jeszcze starszą metrykę budynku dla sług kościelnych wskazywać może informacja podana w 1838 roku przez ówczesny proboszcza kutnowskiego ks. Franciszka Jabłońskiego, który w piśmie dotyczącym koniecznych remontów budynków parafialnych informował, że dom dla sług kościelnych „przed lat stu już egzystował”.
Budynek dla sług kościelnych wymagał cyklicznych remontów. W 1848 roku remont taki przeprowadził ówczesny właściciel Kutna Feliks Mniewski. W 1857 roku budynek wymagał ponownie remontu ze względu na względu na „zapadający się dach, w którym pogniły wszystkie krokwie”.
W 1862 roku dozór kościelny zwracał się do Rządu Gubernialnego Warszawskiego, przy okazji konieczności wybudowania nowej murowanej plebani, także o remont domu dla wikariuszy i sług kościelnych. Wówczas remont domu oszacowano na kwotę ponad 640 rubli a budowę nowej plebani na prawie 3 tys. rubli. Postępowanie przetargowe jednak się przeciągało i jeszcze w styczniu 1863 roku (tuż przed wybuchem postania styczniowego) naczelnik powiatu gostyńskiego Józef Świecimski pisał do Rządu Gubernialnego o braku zgłoszeń kontrahentów w celu wykonania robót budowlanych w Kutnie. Zapadła wówczas decyzja o przeprowadzeniu robót budowlanych w trybie administracyjnym. Bezpośredni zarząd nad inwestycją z ramienia dozoru kościelnego miał sprawować aptekarz Wincenty Tuszyński.
dr Jacek Saramonowicz
