Tekstylia z kutnowskich studni

Opublikowany 7 września, 2020 przez Artur Ginter

W kutnowskich studniach, odkrytych podczas badań archeologicznych na Placu Wolności, odnaleziono duże ilości materiału zabytkowego, w tym organicznego (tekstylia, skóry, drewno). Łącznie pozyskano blisko 100 fragmentów tkanin i wyrobów pozatkackich.

Prezentowane tekstylia zachowały się w słabym i bardzo słabym stanie (ryc. 1). Na początku podjętych prac konserwatorskich wydawało się, że niemożliwe będzie określenie formy i funkcji tych artefaktów. Zachowane fragmenty w większości były bardzo silnie zabrudzone, porozdzierane i pozagniatane. W wyniku złożonych procesów destrukcyjnych (także podepozycyjnych) tkaniny łamały się przy dotknięciu. Z tego względu niemożliwe było wyprostowanie ich przed wykonaniem zabiegów konserwatorskich. Tkaniny zatraciły także swoją pierwotną barwę m.in. w wyniku rozkładu barwników, wobec czego po wydobyciu posiadały barwę czarną, ciemno-brązową, brązowo-szarą.

Po przeprowadzeniu zabiegów konserwatorskich możliwe jednak stało się wyodrębnienie fragmentów tkanin odzieżowych (ryc. 2), tkanin workowatych, wyrobów pozatkackich (filców i fragmentów lin/sznurów). Wśród tkanin wykorzystywanych na ubiory, w materiale kutnowskim dominują wełny, głównie sukno (ryc. 3, 4, 5), obecnie w różnych odcieniach brązu. Tylko jeden fragment rozpoznano jako tkaninę jedwabną w splocie płóciennym 1/1 (ryc. 6, 7). Fragmenty należące do grupy tkanin odzieżowych cechuje występowanie charakterystycznych dla wykrojów krawieckich cięć i kształtów, śladów po szwach, otworów i haftek żelaznych (ryc. 8) służących zapinaniu odzieży.

Trwające analizy specjalistyczne tekstyliów przynoszą wiele informacji na temat rodzaju surowca, z którego zostały wykonane, sposobu obróbki włókien, wytwórczości tkackiej, umiejętności krawieckich ówczesnych rzemieślników, a z czasem być może także kontaktów handlowych miasta Kutno.

Ryc. 1 – Fragmenty tekstyliów przed konserwacją (fot. M. Majorek)

Ryc. 2 – Fragmenty tekstyliów po konserwacji (fot. M. Majorek)

Ryc. 3 – Fragmenty tekstyliów po konserwacji (fot. M. Majorek)

Ryc. 4 – Sukno wełniane widziane pod mikroskopem ze światłem odbitym (fot. M. Majorek)

Ryc. 5 – Włókno wełniane widziane pod mikroskopem ze światłem przechodzącym (fot. M. Majorek)

Ryc. 6 – Tkanina jedwabna w splocie 1/1 widziana pod mikroskopem ze światłem odbitym (fot. M. Majorek)

Ryc. 7 – Włókno jedwabne widziane pod mikroskopem ze światłem przechodzącym (fot. M. Majorek)

Ryc. 8 – Zbliżenie na żelazną haftkę przy wełnianej tkaninie odzieżowej (fot. M. Majorek)

Konserwacja zabytków z Kutna

Opublikowany 12 sierpnia, 2020 przez Artur Ginter

W wyniku przeprowadzonych w Kutnie badań archeologicznych pozyskano szereg zabytków wykonanych z surowców organicznych (skóry, tekstylia, kości, poroże) jak i nieorganicznych (metale, ceramika). Zgodnie z realizowanym projektem pn. Kutno. Powstanie i rozwój małego ośrodka miejskiego w ujęciu interdyscyplinarnym trwają prace mające na celu zabezpieczenie tych przedmiotów przed dalszą destrukcją. W trakcie zabiegów konserwatorskich jest obecnie blisko 150 artefaktów, wśród których należy wymienić m. in.: elementy obuwia skórzanego, fragmenty tkanin i filców, monety, plomby, ciężarki, narzędzia i elementy uzbrojenia. Zastosowano indywidualny dobór metod konserwacji dla poszczególnych zabytków, poprzedzony fotografią makro i mikroskopową, a także spektrometrią XRF wybranych przedmiotów. Wśród znanych technik i metod czyszczenia zastosowano oczyszczanie na sucho i mokro, ręczne i mechaniczne, także z użyciem metody strumieniowo-ściernej (mikropiaskarka, piaskarka), chemiczne, ultradźwiękowe. Zwykle oczyszczenie jednego przedmiotu wymagało łączenia wielu technik i metod by efekty były zadowalające, pozwalające na identyfikację, prace analityczne nad zabytkiem, a także nałożenie powłok zabezpieczających. Konserwowane zabytki cechuje różny stan zachowania w ocenie organoleptycznej – od bardzo dobrego, przez dobry, słaby do bardzo złego – który jest wynikiem działania rozmaitych czynników, wśród których należy wymienić przede wszystkim surowiec, sposób produkcji, rodzaj użytkowania jak również miejsce zdeponowania, wpływ warunków glebowych i atmosferycznych oraz czas.

Przedmioty metalowe podczas czyszczenia ręcznego i mechanicznego

Przedmioty metalowe podczas czyszczenia metodą strumieniowo-ścierną

Przedmioty metalowe podczas oczyszczania z użyciem metod chemicznych i ultradźwięków

Główka guzika wykonanego ze stopu miedzi po wstępnym oczyszczeniu

Przedmioty metalowe przygotowane do nałożenia powłok zabezpieczających

But skórzany podczas zabiegów czyszczących

Prace mające na celu dobór metody oczyszczania i stabilizacji przedmiotów tekstylnych

Włocławskie Fajanse

Opublikowany 11 lipca, 2020 przez Artur Ginter

Badania archeologiczne na Placu Wolności w Kutnie przyniosły wiele interesujących odkryć. Niewątpliwie jednym z nich jest dno naczynia fajansowego z sygnaturą fabryki Teichfeld&Asterblum, którą założyli Józef Teichfeld i Ludwik Asterblum. W 1882 roku przyjechali oni do Włocławka by kupić strawioną pożarem „Włocławską Fabrykę Wyrobów Fajansowych” od Zygmunta Kuhfelda i Ludwika Cohna. Prowadzili już wtedy pokaźny zakład fajansu w Pruszkowie koło Warszawy. Nowi posiadacze przebudowali pracownię oraz zmienili jej nazwę na „Włocławskie Fabryki Fajansu Teichfeld i Asterblum”. Tak jak pierwsi właściciele, początkowo sprowadzali surowiec z Halle, jednak późniejsza, szlamowana glina pochodziła z Rosji. Gdy w 2 poł. XIX w. zniesiono granicę celną z owym krajem, duża część wyrobów trafiała właśnie tam. Eksport na wschód Europy w 1909 roku wynosił aż 80% wytwórstwa. Najbardziej popularne były wtedy serwisy obiadowe, przybory toaletowe, zestawy umywalniane czy słoje aptekarskie. Kilka lat wcześniej, dokładnie w 1902 roku zmarł jeden ze współwłaścicieli – Ludwik Asterblum. Mimo to fabryka wciąż się rozwijała. W 1913 roku dawała miejsce pracy 350 osobom. Po I WŚ, w 1918 roku Józef Teichfeld sprzedał zakład, który zmienił nazwę na „Włocławskie Zakłady Przemysłowe d. Teichfeld i Asterblum obecnie Mejer Nieszawski i Ska”.

Fragment naczynia fajansowego znalezionego w trakcie badań archeologicznych w Kutnie. Fot. Z. Woźniak

Sygnatura fabryki “Włocławska Fabryka Fajansu Teichfeld i Asterblum”

Włocławska Fabryka Fajansu Teichfeld i Asterblum

Bibliografia:

Wzorcownia Włocławek. Polska. Wzorcownia Włocławek. 07.07.2020. Dostęp w Internecie: https://www.wzorcowniawloclawek.com/o-nas/historia-fabryki-j-teichfelda-i-l-asterbluma
K. Bandziak – Kwiatkowska, Pamiątka z fajansu: w 140. rocznicę powstania przemysłu ceramicznego we Włocławku, Włocławek 2013
Stary Świat. Polska. Stary Świat. 07.07.2020. Dostęp w Internecie: https://staryswiat.pl/kategoria-produktu/sygnatury-i-wzory/stary-swiat-1882-1918/

Wpis przygotowała Zuzanna Woźniak

Projekt

Opublikowany 13 czerwca, 2020 przez Artur Ginter

Muzeum Regionalne w Kutnie przy współpracy z dr. inż. Arturem Ginterem z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego realizuje dwuletni projekt pod nazwą „Kutno. Powstanie i rozwój małego ośrodka miejskiego w ujęciu interdyscyplinarnym”, współfinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Ochrona zabytków archeologicznych” 2020 (numer zadania 4429/20). Wsparcie Ministerstwa dla naszego projektu wynosi 122 300,00 zł, co stawia to przedsięwzięcie naukowe jako największe w dotychczasowej historii badań archeologicznych w Kutnie, nie mające precedensu. W ramach przedsięwzięcia zostanie wykonanych szereg badań specjalistycznych (zarówno w Laboratorium Datowania Luminescencyjnego i Spektrometrii UŁ jak i w wielu innych polskich ośrodkach badawczych) oraz konserwacja zabytków (realizowana przez dr Magdalenę Majorek w Instytucie Archeologii UŁ), które zostały znalezione przede wszystkim w trakcie badań archeologicznych w latach 2015 – 2020 realizowanych przez dr. inż. Artura Gintera, podczas inwestycji miejskich związanych z rewitalizacją najstarszej części miasta Kutna, m.in. na terenie kompleksu Pałacu Saskiego oraz Placu Wolności. Dzięki tym działaniom Muzeum pozyskało szereg niezwykle ciekawych zabytków, które staną się niebawem częścią nowej ekspozycji muzealnej, powstającej w rewaloryzowanym kompleksie Pałacu Saskiego. Zwieńczeniem projektu w 2021 roku będzie wydanie publikacji opisującej wyniki badań archeologicznych oraz historycznych z lat 1990 – 2020 zawierającej wnioski, które w nowym świetle ukażą dzieje Kutna jako ośrodka miejskiego od czasów średniowiecza.

Zachęcam do odwiedzania niniejszego portalu internetowego tematycznie poświęconego wyłącznie projektowi: „Kutno. Powstanie i rozwój małego ośrodka miejskiego w ujęciu interdyscyplinarnym.” , na którym będziemy zamieszczać informacje i materiały związane z postępami prac nad realizacją przedsięwzięcia.

Grzegorz Skrzynecki

Dyrektor Muzeum Regionalnego w Kutnie

Cel projektu

Opublikowany 8 czerwca, 2020 przez Artur Ginter

Współczesna archeologia staje dzisiaj przed wieloma trudnymi wyzwaniami. Wiążą się one z przemianami w metodologii i metodyce prowadzonych prac archeologicznych i wynikającą potrzebą zrozumienia przeszłości jako całości zjawisk i procesów.

Projekt pod nazwą: “Kutno. Powstanie i rozwój małego ośrodka miejskiego w ujęciu interdyscyplinarnym” zakłada wykonanie całościowego, interdyscyplinarnego opracowania wyników badań archeologicznych, historycznych i z zakresu dyscyplin pokrewnych prowadzonych w latach 1990-2019 oraz ich prezentację w planowanej dwujęzycznej polsko-angielskiej publikacji książkowej.

Dla miasta Kutna brak jest na chwilę obecną tego rodzaju opracowania, a podejmowane w przeszłości działania skupiały się przede wszystkim na oświetleniu historii miasta.
By cel ten mógł być zrealizowany, oprócz pogłębionej kwerendy źródłowej (posiadamy już nowe, niepublikowane materiały historyczne i kartograficzne pozyskane m.in. z archiwów niemieckich), planujemy wykonać analizy specjalistyczne oraz konserwację wystawienniczą części bardzo licznego zbioru niezwykle ciekawych zabytków archeologicznych, które w dalszej kolejności zasilą wystawy Muzeum Regionalnego. Z uwagi na charakter projektu nie planowane są żadne dodatkowe działania terenowe, przy czym możliwe, iż w trakcie jego trwania pojawią się nowe odkrycia związane z działaniami budowlanymi podejmowanymi na obszarze historycznej części Kutna, które to siłą rzeczy zostaną włączone do całościowego opracowania.
Podstawą naszego opracowania będą następujące stanowiska: królewski pałac podróżny Augusta III Wettina czyli tzw. Pałac Saski, rynek Starego Miasta i zabudowa towarzysząca, Rynek Zduński, Ratusz, Pałac Gierałty oraz niebadany wprawdzie metodami archeologicznymi ale istotny z punktu widzenia historii miasta kościół pw. św. Wawrzyńca

Tak zdefiniowane założenia spełniają wymogi jednego z celów szczegółowych Programu Ochrona Zabytków Archeologicznych, czyli opracowania i upowszechnienia wyników zakończonych badań archeologicznych, które nie zostały dotychczas wprowadzone do obiegu naukowego.

Projekt zostanie zrealizowany w oparciu o następujące metody badawcze:
• analizę i krytykę piśmiennictwa; uzupełniające kwerendy źródłowe, archiwalne, historyczne;
• metodę obserwacyjną, prowadzoną w taki sposób, aby nie wpływała na badany przedmiot, proces, zjawisko, obiekt obserwacji; dotyczyć będzie m.in. zarówno pojedynczych przedmiotów jak również ich grup; jednostek stratygraficznych, obiektów architektonicznych ;
• metodę monograficzną, opisową, w celu wieloaspektowego ujęcia i poznania specyfiki procesów lokacji miasta, tempa i kierunku jego rozwoju;
• metodę indywidualnych przypadków, opisująca dokładnie dany artefakt, obiekt, jednostkę stratygraficzną itp.;
• metody w rozumieniu nowoczesnych technik badawczych i narzędzi

Strona internetowa

Opublikowany 29 maja, 2020 przez Artur Ginter

Niniejszym informujemy, iż ruszyła oficjalna strona internetowa projektu naukowego realizowanego przez Muzeum Regionalne w Kutnie pod tytułem „Kutno.
Powstanie i rozwój małego ośrodka miejskiego w ujęciu interdyscyplinarnym.” współfinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Ochrona zabytków archeologicznych” 2020 – numer zadania 4429/20)